3 maart 2008
Vraag nummer: 5242 (oude nummer: 10390)
Overl.zoon (1996) eigen graf, rechthebbende is weduwe van zoon. Leeft in onmin met vader van overl.zoon. Wil nu graf ruimen voor eigen gebruik. Vader wil resten zoon hebben, voor herbegraven. Weduwe wil géén afstand doen van graf en wil ook niet dat vader te weten komt dat wij (gemeente) gaan ruimen. Hoe dit voor vader (resten eigen zoon) nu juridisch juist op te lossen. U begrijpt wij leven wel met de vader mee. Mag vader de resten van zoon krijgen of is de rechthebbendeweduwe "eigenaar" van de stoffelijke resten en kan zij bepalen wat er met deze resten gebeurt??
Antwoord:
Geachte heer,
De vader kan - om te beginnen - uw gemeente vragen om hem op de hoogte te houden met betrekking tot het voornemen om het graf te ruimen. De gemeente moet openbaarheid van haar handelen betrachten en de vader is duidelijk belanghebbende.
Mijn uitgangspunt in de door u beschreven kwestie is dat het mogelijk moet zijn voor de vader om een graf voor zijn zoon te behouden. Dat is niet alleen een kwestie van (ook) meevoelen mijnerzijds, maar van algemeen maatschappelijke opvattingen en recht en rede. Er is wel een reden om een graf in stand te houden, als iemand die wens koestert; er is geen reden om een graf 'moedwillig' te laten verdwijnen. Het laten schudden van het graf lijkt in deze situatie op misbruik van recht. Het schudden kan legitiem zijn als de weduwe weer opnieuw een relatie is aangegaan en het graf voor zichzelf en haar nieuwe partner wil gebruiken. Maar dan is het schudden pas nodig op het moment dat een van beiden komt te overlijden, niet (ver) in het voore.
Ik trek in dit soort situaties een lijn naar de jurisprudentie over asbussen. Er zijn diverse rechterlijke uitspraken over gevallen dat een nabestaande de as wil verstrooien en een andere nabestaande de as wil bewaren. Dan kiest de rechter altijd voor het bewaren; verstrooien kan later altijd nog, maar verstrooide as kun je later niet meer bewaren. Er is (nog) geen jurisprudentie over het bewaren van een graf (door opgraving en herbegraving toe te staan, of door een graf over te nemen of door een graf te ruilen), maar ik ben er zeker van dat een rechter in gelijke zin zal beslissen. Als hij tenminste de kans krijgt om daar over te beslissen en dat is een beetje het lastige van bestuursrecht: het gaat niet om redelijkheid en billijkheid maar om een marginale toetsing van de toepassing van wet- en regelgeving. Dat zijn twee heel verschillende dingen. De juiste toepassing van regelgeving kan - soms apert - onredelijk uitvallen, maar de bestuursrechter heeft niet meer bevoegdheden dan om de regelgeving te toetsen. En dan zou iemand misschien naar de burgerlijke rechter moeten om recht gedaan te krijgen.
De vader kan 3 dingen doen.
1.
Hij kan om opgraving en herbegraving van zijn zoon vragen, dus het bekende verlof ex artikel 29 Wlb aanvragen. Er wordt dan niet voldaan aan de eis dat er instemming moet zijn van de rechthebbende op het graf, maar als deze rechthebbende de inhoud van het graf toch wil ruimen, is er feitelijk al een feit van afstand doen van de rechthebbende van de resten. Ik zou de vader adviseren om met het doen van deze aanvraag te wachten tot het moment dat de rechthebbende schoondochter/weduwe schriftelijk bij de gemeente om de ruiming heeft verzocht. Dan is haar materieel afstand doen van de stoffelijke resten een feit waar de gemeente (en eventyeel ook later een bezwarencommissie en nog later een rechter) niet omheen kan. Daarom is het van belang om de vader op de hoogte te houden; direct na het verzoek van de dochter kan hij zijn verlof tot opgraving aanvragen. Hij moet dan meteen ook vragen om het verzoek van de weduwe niet uit te voeren zolang nog niet over zijn eigen verzoek (eventueel ook in hoger beroep bij de rechter) beslist is en aankondigen direct een voorlopige voorziening bij de rechtbank te vragen als de gemeente hem niet binnen een week bericht om aan dit verzoek te voldoen.
2.
Hij kan bezwaar aantekenen tegen een eventueel begunstigend besluit van de gemeente om het graf te laten ruimen. Nu is het vervelende dat het ruimen normaal een feitelijke handeling is; hij moet vragen om een voor bezwaar en beroep vatbaar besluit te nemen. En ook weer pro forma dreigen met een voorlopige voorziening.
Nadeel van deze optie is dat hij daarmee zijn zoon nog niet elders kan laten herbegraven. Hij kan alleen misschien ruiming voorkomen. Maar niet dat de weduwe bijvoorbeeld het grafmonument laat weghalen of andere pesterijen gaat verzinnen. Het is voor de vader het gunstigst dat zijn zoon in een graf ligt, waar hij zelf de zeggenschap over heeft.
Eigenlijk zou hij voor de zekerheid 1 en 2 moeten combineren.
En 2 kan hij al ook doen als er nog geen formele aanvraag van de weduwe ligt.
3.
Hij kan een rechtzaak tegen de weduwe aanspannen bij de civiele rechter, wegens misbruik van recht. Je moet dan waarschijnlijk denken in de sfeer van een kort geding. Maar hier zitten nog allerlei haken en ogen aan. En relatief ook heel hoge kosten.
Het is lastig om alles precies vooruit te adviseren, want de situatie verandert als een schriftelijk verzoek van de weduwe bij de gemeente ligt. Anderzijds moet de vader voorkomen dat de gemeente het verzoek van de weduwe binnen enkele dagen door de gemeente wordt uitgevoerd. Het is duidelijk dat de gemeente eigenlijk neutraal is, moet en wil blijven in dit soort situaties, maar juridisch is er deels geen andere mogelijkheid dan de gemeente op haar besluiten aan te spreken. Optie 1 is de meest logische en effectieve. Het zou een duidelijke fout van de gemeente zijn als zij met de wetenschap wat er speelt, het verzoek van de weduwe snel uit zou voeren. Er staan geen echte sancties op als het zou gebeuren, maar een integere gemeente doet het natuurlijk niet.
Omdat er zoveel varianten zijn en het best nog wel complex is, juridisch gezien, is het verstandig als de vader een deskundig jurist in de arm neemt. Want het is nog niet zo makkelijk, ook al voelen veel mensen dat zijn wens rechtvaardig is, om het juridisch ook rond te breien. En een niet-jurist loopt waarschijnlijk vast in de procedures.
Met vriendelijke groet,
mr W.G.H.M. van der Putten
Spelregels
