9 januari 2004
Vraag nummer: 2788 (oude nummer: 3733)
Een cliënt van mij, een kerkvoogdij, heeft een verzoek gekregen om grafrechten over te laten schrijven. De kerkvoogdij wenst hier niet aan mee te werken en wel om de volgende reden.
In het beheersreglement staat beschreven dat alleen (oud)inwoners van de betreffene plaats recht hebben op eigen graven. Een bepaald persoon heeft als oudinwoner 2 graven op naam gekregen. De grafrechten zijn op naam van de partner gekomen die geen oud-inwoner is. De rechthebbende, d.i. de oud-inwoner, is overleden en heeft geen gebruik gemaakt van de betreffende grafrechten doch is elders begraven. Thans komt de partner met het verzoek de grafrechten over te schrijven aan de kinderen, die geen (oud)-inwoner zijn. Staat de kerkvoogdij in haar recht het verzoek tot overschrijving te weigeren?
Bij voorbaat dank voor uw medewerking en mijn complimenten voor deze website.
E. Oostra
Antwoord:
Geachte heer Oostra,
Een interessante niet-alledaagse vraag.
Ik denk dat er onderscheid moet worden gemaakt tussen de uitgifte van (nieuwe) graven aan niet-gemeenteleden en de overschrijving van (bestaande) graven op naam van een beperkte groep personen. Het voorbehouden van de uitgifte van nieuwe graven aan een beperkte groep mensen, zoals (oud-)inwoners van een gemeente of dorp of parochianen of kerkelijke gemeenteleden, komt regelmatig voor. Ook wordt de mogelijkheid van overschrijving van bestaande graven wel vaker beperkt, maar dan binnen de kring van echtgenoot/partner en naaste familie (de echtgenoot is familierechtelijk geen familie want er is geen bloedband). Echter... er is dan altijd een hardheidsclausule, want sommige mensen hebben eenvoudigweg geen naaste familie. En soms is er ruzie of geen vertrouwen in die familie. Men moet dan de mogelijkheid hebben om het graf over te laten schrijven op ver-weg-familie of goede vrienden, een stichting of een LAT-relatie, noem maar op.
Ik heb echter nog nooit gehoord of gezien dat de overschrijving van bestaande grafrechten is voorbehouden aan inwoners of oud-inwoners van een plaats. Ik vermoed dat het zo ook niet letterlijk in het reglement staat (indien wel, heb ik wel graag een copie van dat reglement voor mijn collectie, want het is een curiosum), maar dat men nu de regels voor uitgifte en overschrijving door elkaar husselt. En ik vermoed ook dat de rechter daar in het geval van een eventuele rechtszaak, niet mee akkoord zal gaan.
Wanneer men een grafrecht in zijn bezit heeft, kan het graf door diverse overboekingen inderdaad in heel andere handen komen dan de kring van personen die men objectief als de meest logische groep zou beschouwen. Door een 2e huwelijk, een echtscheiding enz. kan een graf in handen van volstrekte vreemden komen. Diverse voorbeelden daarvan staan in de sub-rubrieken Eigen graf en Overschrijven graf. Ook is het mogelijk dat een graf in handen komt van een andere groep mensen dan dat de houder van de begraafplaats beoogt. Bijvoorbeeld een graf op een RK begraafplaats dat voor eigen parochianen bestemd is, maar dat door overschrijvingen in handen komt van niet-katholieken. Nu heeft de RK-kerkprovincie in haar model-reglement staan dat men om canonieke redenen een begrafenis kan weigeren, maar ik heb nog nooit gehoord of gezien dat dat voorschrift ooit is toegepast. Ik zou ook geen omstandigheden kunnen bedenken waarin dat kan; vooral feitelijk omdat men meestal geen weet heeft van de persoonlijke omstandigheden van een overledene. De uitvaartondernemer kondigt bij de begraafplaatsbeheerder de begraving van de heer De Vries aan, maar hoe weet een beheerder dat die meneer De Vries 'canoniek onwaardig' zou zijn? Dat is net zoiets als toen enkele kamerleden een paar jaar geleden riepen dat begraafplaatsen niet vervuild zouden moeten worden door mensen die erg veel medicijnen gebruikten (en dan die stoffen in de grond en het grondwater komen). Hoe moet je dat weten? En hoe beperk je dan de grafrechten?
In het geval dat iemand in een bepaalde plaats zou moeten wonen, is dat natuurlijk makkelijker objectief te constateren. Ik kan me voorstellen dat het theoretisch inderdaad wel mogelijk is om de overschrijving van grafrechten aan niet-inwoners tegen te houden, maar de eerste voorwaarde is dat die beperking al expliciet in het reglement staat op het moment van uitgifte van dat graf. Bij een kerkelijke begraafplaats is immers gewoon burgerlijk recht van toepassing en als je in je 'contract' (grafbrief + reglement) niet ten tijde van het aangaan van de overeenkomst die voorwaarde hebt gesteld, is de clausule er niet later aan toe te voegen. In het algemeen is een dergelijke clausule echter moeilijk houdbaar, want dan zou een graf van ouders niet op naam kunnen worden gezet van een kind dat elders woont en nooit in die plaats gewoond heeft. Die situatie is best denkbaar, als de ouders pas in die plaats komen wonen als de kinderen al de deur uit zijn. Dat zou maatschappelijk onzinnig zijn. Dan zou er toch een hardheidsclausule moeten zijn. En anders maakt de rechter die wel, schat ik in.
Het is overigens toch niet te voorkomen dat in graven op dat kerkhof niet-inwoners worden begraven. Stel dat van een jong echtpaar 1 persoon overlijdt. De langstlevende gaat na enkele jaren een LAT-relatie aan met een persoon die in een naburige plaats woont. Ze wonen nooit samen. De 'LAT-ter' komt na vele jaren samen-op-afstand ook te overlijden en de langstlevende wil die dierbare persoon in hetzelfde graf bij de andere dierbare persoon laten begraven. Hoe wil men dat voorkomen? Of dat de langstlevende een van zijn/haar ouders in dat graf laat bijzetten?
Ik denk dat een weigering tot overschrijving formeel niet mogelijk is, als er geen expliciete beperking op dat punt in het reglement was op het moment van grafuitgifte. Als die beperking er wel was, acht ik het nog twijfelachtig of dat voor de rechter houdbaar zou zijn. En ook al zijn er zulke formele beperkingen ten aanzien van de tenaamstelling van graven, dan zie ik niet dat feitelijk materieel te voorkomen is dat in zo'n graf toch niet-inwoners begraven worden.
mr W.G.H.M. van der Putten
Spelregels
