Verschenen: 26-04-2004
VERGEET ME NIET
Het kijken naar oude, negentiende-eeuwse foto's gaat gepaard met een gevoel dat het beste als melancholie omschreven kan worden. Melancholie die voortkomt uit de wetenschap dat al die afgebeelde personen niet meer in leven zijn.
Het besef dat hun zorgvuldig gekoesterde Victoriaanse wereld waar wij, bijna een eeuw later, een glimp van opvangen, voorgoed verleden tijd is.
In de literatuur is er veel geschreven over de nauwe verwantschap van de fotografie met de dood. Schrijfster Susan Sontag noemt fotografie, in haar bekende essay On photography, 'de uitvinding van sterfelijkheid'. Ze schrijft: 'Door middel van foto's volgen we op de meest intieme, verontrustende manier de werkelijkheid van hoe mensen ouder worden. Door te kijken naar een oude foto van jezelf, van iemand die je kent, of van een veel gefotografeerde publieke figuur, voel je, allereerst: hoe veel jonger was ik (zij, hij) toen.'
Dat was voor negentiende-eeuwers, die de komst van de fotografie meemaakten, een van de meest opzienbarende aspecten van de fotografie: dat we het eigen ouder worden kunnen zien voltrekken in chronologisch opeenvolgende foto's. (Voor ons is het eerder een verontrustend asptect geworden.) Wij weten hoe wij er als baby hebben uitgezien, als kind en als puber. Wij zien aan onze foto's hoe we ouder worden en - hoe ouder we worden - razendsnel afstevenen op onze laatste foto. We worden door onze zorgvuldig gekoesterde familiekiekjes er constant aan herinnerd dat het leven kort is, in een flits voorbij. Dat maakt foto's tot de memento mori's van de moderne tijd.
In het Amsterdamse Van Goghmuseum is tot en met 6 juni de tentoonstelling 'Vergeet me niet!' te zien. De expositie bevat 140 fotoportretten, afkomstig uit musea en privé-collecties uit Noord-Amerika en Europa. Persoonlijke aandenkens aan dierbare familieleden die het aardse voor het hemelse hadden verruild. De foto's werden nog persoonlijker gemaakt door verf, bloemen, sigarenbandjes, vlindervleugels of zelfs menselijk haar aan de foto toe te voegen. Ook aan de omlijsting van de foto werd bijzondere aandacht besteed. Zo werden portretten in broches, kettingen, zilveren doosjes of in een mooie lijst bewaard.
De tentoonstelling is verder verlucht met citaten van bekende filosofen en schrijvers zoals Barthes, Proust en Nietzsche op grote witte plakkaten. De filosoof Ronald Barthes schreef over fotografie het essay De lichtende kamer: 'Foto's nodigen uit tot overwegingen over 'het leven, de dood, het onverbiddelijke uitdoven der generaties.'
In Vergeet me niet! worden tevens de twee enige bewaard gebleven portretfoto's van Van Gogh, op 13- en 19-jarige leeftijd, getoond uit de collectie van het Van Gogh Museum. Daarnaast wordt een aantal verwante objecten afkomstig van de Van Gogh-familie geëxposeerd, waaronder een poëziealbum van Vincents zuster Anna met de tekst "Vergeet mij niet", een etui met een foto van Theo van Gogh en zijn aanstaande echtgenote Johanna Bonger, een bloemstilleven gemaakt van haarlokken van diverse familieleden, en een album met familieportretten.
Voor openingstijden en overige bezoekersinformatie: http://www.vangoghmuseum.nl.
|
|
