Verschenen: 17-11-2002
VAN WIE IS DE GRAFSTEEN?
 Je hebt een geliefde begraven en zet op het graf, dat je op jouw naam gehuurd hebt, een zelf uitgekozen, misschien wel zelf gefabriceerde grafsteen. Logisch dat je denkt dat die steen jouw eigendom is. Mis. De Hoge Raad, het hoogste rechtscollege in Nederland heeft onlangs beslist dat begraafplaatshouders eigenaar zijn van alle grafstenen op hun begraafplaats.
Deze ‘vreemde’ uitspraak is het sluitstuk van een door de R.-K. Kerk aangespannen proefproces, die vanwege een eerdere uitspraak van een andere rechtbank, helderheid wilde krijgen over het eigendom van grafstenen. De Hoge Raad meent dat voor graftekens de algemene regel van natrekking uit het Burgerlijk Wetboek geldt. Natrekking betekent dat de eigenaar van de grond automatisch eigenaar is van de bouwwerken die zich in of op die grond bevinden. Deze algemene regel van natrekking kan alleen door een bijzondere wet doorbroken worden, en niet in een reglement. Omdat de Wet op de lijkbezorging niets zegt over het eigendom van graftekens, kon de Hoge Raad concluderen dat de algemene regel hier geldt.
Onmiddellijk na de uitspraak liet de R.-K. kerk een alarmerend persbericht uitgaan met daarboven de kop ‘R.-K. Kerk vreest forse prijsverhoging graven.’ In het persbericht staat letterlijk:
‘De uitspraak kan volgens de R.-K. Kerk grote consequenties hebben. Begraafplaatsen krijgen te maken met nieuwe risico’s, waarvoor ze zich zullen indekken. Die extra kosten zullen worden vertaald in hogere prijzen voor een graf. Gemiddeld liggen de kosten voor een eigen graf voor twintig jaar nu tussen de 500 en 3.500 euro; Petra Stassen, juriste in de R.-K. Kerk, verwacht dat de nieuwe situatie zal leiden tot een prijsverhoging tussen de tien en twintig procent. Tevens gaan sommige begraafplaatsen wellicht over tot het opleggen van strikte eisen aan grafstenen. Iets wat Stassen zou betreuren, want dat “gaat in tegen de algemene trend van een meer persoonlijke vormgeving van een graf.”’
Hoe alarmerend is de zaak nu echt? Volgens mr W.G.H.M. van der Putten, directeur van Stichting Grafzorg Nederland en parttime juridisch adviseur, hij verzorgt onder andere een juridische rubriek op uitvaart.nl, valt het allemaal wel mee.
Volgens de letter van de wet zijn begraafplaatsen weliswaar in eerste instantie aansprakelijk voor schade die door een grafmonument aan een ander grafmonument, of aan andere objecten of aan een mens of dier wordt aangebracht - als een grafsteen omvalt op een bezoeker dan is de eigenaar, de begraafplaats, aansprakelijk voor de eventueel geleden schade - maar dit betekent niet dat dit in de praktijk ook zo is. “Het is gewoon een kwestie van een juiste beheersverordening of beheersreglement,” meent Van der Putten. “Dat reglement moet een duidelijke regeling bevatten, die het risico van het hebben van een monument of beplanting op een graf legt bij de rechthebbende. Dus, als van graf A een monument omvalt, dan moet de rechthebbende van graf A zelf zijn eigen steen repareren. En mocht er bij het omvallen schade zijn toegebracht aan graf B, dan kan de begraafplaats op de rechthebbende van graf A de schade aan graf B verhalen.”
"Hoewel de begraafplaats strikt formeel juridisch eigenaar is, is een rechthebbende op een graf feitelijk wél eigenaar. Het grafrecht geeft hem namelijk alle lusten en lasten van het monument, alsof hij eigenaar is. Je zou het 'economisch eigendom' kunnen noemen. Hij kan zich gewoon als eigenaar beschouwen en zich zo gedragen. In de praktijk hebben nabestaanden van de onderliggende juridische verhoudingen geen weet en geen last. Dat is al honderden jaren zo. In de publiciteit rond deze zaak wordt één aspect belicht, maar dat rukt de zaak uit haar verband."
Van der Putten zou dan ook niet weten waarom het niet meer mogelijk zou zijn om grafstenen een persoonlijke uitstraling te geven. “Het enige wat een begraafplaats qua monument moet eisen van de familie, maar dat was altijd al zo, is dat men ze deugdelijk maakt.”
Dus is het volgens hem ook niet nodig dat begraafplaatsen hun tarieven verhogen. “Niet zolang begraafplaatsen hun voorschriften up to date hebben, rechthebbenden van verwaarloosde of instabiele monumenten aanschrijven om ze te herstellen en monumenten na afloop van de termijn van het graf verwijderen. Doen ze dit allemaal dan lopen ze in de praktijk nauwelijks financieel risico.”
|
|
