Verschenen: 02-02-2010
PRACHTIGE NIEUWE BOEKEN
 Twee bijzondere funeraire uitgaven zagen onlangs het licht: Een boek met prachtige foto's over het unieke Museum Vrolik in het AMC in Amsterdam en een boek dat is gewijd aan de 23 Joodse begraafplaatsen in de provincie Groningen.
Om met het laatste te beginnen: Klein en Groot zijn daar gelijk. Dit bijzondere, rijk geïllustreerde boek geeft niet alleen een overzicht van de 23 Joodse begraafplaatsen in de provincie Groningen, er is ook veel aandacht voor de bijzondere levensverhalen van degenen die er begraven liggen.
De titel is ontleend aan het Boek Job (3:19), in de dood en op de begraafplaats is iedereen gelijk. Het boek vormt de opmaat tot de tentoonstelling met hetzelfde thema die in mei 2010 te zien is in de Folkingestraat synagoge te Groningen. Boek en tentoonstelling zijn een initiatief van de Stichting Historie Joods Groningen, de stichting brengt de geschiedenis van de joodse gemeenschappen in stad en provincie Groningen onder de aandacht door diverse activiteiten te organiseren. Zie: www.historiejoodsgroningen.nl.
Verzamelaars van Vorm haat over over Museum Vrolik in het Academisch Medisch Centrum (AMC) te Amsterdam. Dit museum herbergt een bijzondere verzameling preparaten. Dit soort verzamelingen – andere in Europa zijn te vinden in het Anatomischen Museum in Basel en in Das Medizinhistorische Museum der Universität in Zürich – zijn vooral ontstaan in de 19e eeuw en dankzij de initiatiefnemers heeft de (medische) wetenschap een grote vooruitgang gemaakt. In Nederland heb je verder nog onder andere het Anatomisch Museum van de Rijksuniversiteit in Groningen en Leiden, maar geen van deze museums is zo vrij toegankelijk als de verzameling van vader Gerardus Vrolik (1775-1859) en zoon Willem Vrolik (1801-1863), sinds 1984 tentoongesteld in het Academisch Medisch Centrum te Amsterdam.
Die fascinatie voor het verzamelen van ‘seldsaemheden’ is een van de meest opvallende kenmerken van de vroegmoderne geleerde cultuur. Van Groningen tot Basel en van Amsterdam tot Sint-Petersburg werden omvangrijke verzamelingen aangelegd, door vorsten, universiteiten en ook door ‘liefhebbers’. En dat waren vader en zoon Vrolik. Zij brachten met passie, kennis en doorzettingsvermogen de in hun tijd grootste privéverzameling van aangeboren afwijkingen, schedels en skeletten bij elkaar. Preparaten (meer dan vijfduizend) van mens en dier in zijn normale en gestoorde ontwikkeling in alle levensfasen, vanaf het eerste begin tot de veroudering, die nog steeds ‘gebruikt’ worden door artsen, wetenschappers en studenten uit binnen- en buitenland. Gelukkig is de verzameling niet na de dood van Vrolik jr. verloren geraakt of verdeeld over andere (universitaire) collecties of (privé-)verzamelingen, maar gekocht door rijke Amsterdammers - gered eigenlijk, want de nabestaanden wilden de collectie laten veilen. Die rijke Amsterdammers schonken de collectie Vrolik in 1869 aan de gemeente Amsterdam, ter plaatsing in het Ontleedkundig Laboratorium van het Athenaeum Illustre – de voorloper van de Universiteit van Amsterdam. Tot in de jaren vijftig van de vorige eeuw werden er verzamelingen en preparaten aan toegevoegd en is de collectie uitgegroeid tot zo’n tienduizend objecten.
De verzameling verhuist in 1909 eerst nog naar het nieuwe Ontleedkundig Laboratorium aan de Mauritskade in Amsterdam. In 1978 besluit het College van Bestuur van de Universiteit de humane preparaten van de Vrolik-collectie te verhuizen naar het AMC; de zoölogische objecten blijven in het Zoölogisch Museum (Artis). Een gedeelte is nu dus te zien in het Museum Vrolik in het AMC en sinds kort in het prachtige boek Verzamelaars van Vorm. Het is bijzonder, zeker voor Nederlandse begrippen waar de markt klein is, dat een dergelijk mooi uitgegeven en geïllustreerd boek verschijnt over een toch wat obscuur en ‘luguber’ onderwerp. Terecht vindt auteur Laurens de Rooy dat deze verzameling een breder publiek verdient. De wetenschap weet steeds meer, maar wij leken zien steeds minder. Het boek is sowieso een aanvulling op het tentoongestelde, omdat de prachtige foto’s van Hans van den Bogaard ook laten zien wat niet in het (kleine) museum uitgestald staat. De tekst is een rijke aanvulling op de soms bizarre schoonheid van preparaten en foto’s.
Er komt wellicht een tijd dat wij als mensheid, in zijn geheel en goed geconserveerd, in een vitrinekast te kijk staan. Waar we worden bestudeerd door robots en bekeken met verbazing, vanwege onze onvolmaaktheid. Dus rept u snel op uw ‘ouderwetse’ benen naar het AMC om in het museum Vrolik rond te wandelen én naar de boekhandel voor dit prachtige boekwerk!
(Roy de Beunje)
Han Lettinck, Klein en Groot zijn daar gelijk, uitgeverij Profiel ISBN 978 90 5294 472 2, € 18,75.
Laurens de Rooy (tekst) en Hans van de Boogaard (foto’s), Verzamelaars van Vorm, Vossiuspers UvA, ISBN 978 90 5629 551 6, € 29,50.
Museum Vrolik
|
|
