Een historische vereniging vraagt aan ons schriftelijke toestemming om foto's van individuele gedenkstenen (die op onze begraafplaats zijn gemaakt) te publiceren.
Nu vragen wij ons af of wij of de nabestaanden die toestemming zouden moeten geven. Kunt u die vraag voor ons beantwoorden?
Antwoord:
Geachte heer,
Ik zie er geen probleem in om foto's van individuele graven in een cultureel of historisch boekje of tijdschrift te (laten) publiceren. Het dient een cultureel/historisch doel. Ik heb ook even nagekeken hoe dat in (andere) boekjes over begraven en begraafplaatsen is opgenomen en zie daar geen terughoudendheid in.
Ik denk dat het anders zou zijn als het een puur commercieel doel zou betreffen, zoals een folder van een steenhouwer. Het zijn van reclame-object is toch weer iets anders.
Het kan ook weer anders zijn als het gaat om portretten van personen, maar ik meen niet dat per definitie toestemming van die personen nodig is. Stel je eens voor dat een persfotograaf die bijvoorbeeld foto's maakt van nieuws, zoals de afgelopen weken van nieuwe bewindslieden op het Binnenhof, of bij een ramp, alle personen en omstanders die hij op de gevoelige plaat vastlegt, om toestemming moet vragen.
Een begraafplaats is een terrein met een openbaar karakter. Iedereen kan naar de graven komen kijken. Waarom zouden er dan geen foto's van genomen mogen worden en niet gepubliceerd mogen worden?
Ik denk ook niet dat u zich als begraafplaats om het probleem hoeft te bekommeren, voor zover er een probleem is. Ik zou er als begraafplaats geen been in zien dat men op mijn terrein graven fotografeert.
Maar dat betekent niet dat u de hele zaak hoeft af te dekken en de fotograaf een soort vrijgeleide geeft. Het is zijn eigen risico dat - als hij foto's van graven neemt en publiceert - hij eventueel ongenoegen van rechthebbenden van graven op zich neemt. Als hij dat risico (dat m.i. zeer beperkt is) niet wil lopen, moet hij zelf toestemming van rechthebbenden vragen.
Ik denk overigens dat de meeste rechthebbenden alleen maar gevleid zullen zijn als ze foto's van hun graven in een boekje zien.
Ik had toevallig 10 dagen geleden iets vergelijkbaars. Een cameraploeg van een actualiteitenprogramma wilde een kort interview met mij op een gemeentelijke begraafplaats. Men heeft uit fatsoen even met de gemeente contact opgenomen. Daar zei men geen bezwaar te hebben, als maar geen individuele graven nadrukkelijk in beeld kwamen.
Bezoekers op de begraafplaats reageerden echter anders. Die vroegen wanneer het werd uitgezonden en wilden kijken of het graf van moeder ook in beeld kwam en zo.
Ik meen dat u zonder terughoudendheid toestemming kunt geven, maar ik zou - als ik u was - opmerken dat dit niet betekent dat uw toestemming ook eventuele 'plaatsvervangende toestemming' van rechthebbenden vervangt; het is het eigen risico van de fotograaf/uitgever wanneer rechthebbenden er later problemen over zouden maken. Het ergste wat dan kan gebeuren is dat een rechthebbende zou eisen dat een foto van 'zijn' graf niet gepubliceerd wordt (maar daar zal het dan te laat voor zijn), of dat de foto in het boekje met een sticker wordt afgeplakt. Maar ik vraag me af of een rechthebbende dat wel mag eisen. Ik denk dat een grafmonument toch een dusdanig openbaar object is, dat publicatie van foto's niet verboden is.
Dat zou theoretisch wel eens anders kunnen zijn als het gaat om een kunstobject van een bekende kunstenaar die het beeldrecht heeft voorbehouden, maar ik kan me daar in de praktijk weinig bij voorstellen. Het speelt wel eens bij 'echte' kunstwerken. En nu wil ik niet ontkennen dat een grafmonument ook een kunstwerk kan zijn, maar een voorbehoud qua beeldrecht lijkt me veel te ver gezocht.
Kortom, ik meen dat er gewoon foto's van de monumenten gemaakt en gepubliceerd kunnen worden.
Ik denk ook dat rechthebbenden op graven met een bijzondere culturele waarde een zekere inbreuk op hun 'privacy' (voor zover die er is - ik denk van niet) moeten dulden.
Spelregels
